Jan Kochanowski – twórca opiewający stoicki spokój

Polecenia:

I. Przyjrzyj się uważnie rycinie przedstawiającej Jana Kochanowskiego i wykonaj polecenia.


[Jan Kochanowski rycina z XIX wieku]

1. Wskaż, co znajduje się na pierwszym planie ryciny, a co – w tle?
2. Opisz, jak przedstawiony jest poeta. Zwróć szczególną uwagę na:
a) pozycję, jaką przyjmuje,
b) wyraz jego twarzy,
c) co można wyczytać z wyrazu jego twarzy.
3. Wymień przedmioty, którymi otoczony jest poeta. Czy Twoim zdaniem mają one znaczenie symboliczne?

II. Zapoznaj się z biografią poety. Możesz skorzystać z następujących źródeł:
– Słownik pisarzy polskich
– Encyklopedia polska (lub encyklopedia internetowa)
– Słownik literatury staropolskiej

1. Na podstawie biogramu wypisz najważniejsze zdarzenia z życia twórcy. Wskaż te, które można uznać za przełomowe.
2. Spójrz na rycinę jeszcze raz. Czy może ona ilustrować biografię poety? Czy odpowiada przedstawionemu w życiorysie wizerunkowi Jana Kochanowskiego?
Uzasadnij odpowiedzi.

III. Przeczytaj zamieszczoną poniżej Pieśń II pochodzącą z Ksiąg Pierwszych i wykonaj polecenia.

PIEŚŃ II

1. Serce roście patrząc na te czasy:
Mało przedtym [1] gołe były lasy [2],
Śnieg na ziemi wyższej [3] łokcia leżał,
A po rzekach wóz nacięższy zbieżał [4].

2. Teraz drzewa liście na się wzięły,
Polne łąki pięknie zakwitnęły,
Lody zeszły, a po czystej wodzie
Idą statki i ciosane łodzie.

3. Teraz prawie [5] świat się wszystek [6] śmieje:
Zboża wstały, wiatr zachodny wieje,
Ptacy sobie gniazda omyślają,
A przede dniem śpiewać poczynają.

4. Ale to grunt wesela prawego,
Kiedy człowiek sumnienia całego
Ani czuje w sercu żadnej wady;
Przecz by się miał wstydać swojej rady?

5. Temu wina nie trzeba przylewać,
Ani grać na lutni, ani śpiewać;
Będzie wesół, byś chciał, i o wodzie,
Bo się czuje prawie na swobodzie.

6. Ale kogo gryzie mól [7] zakryty,
Nie idzie mu w smak obiad obfity,
Żadna go pieśń, żadny głos nie ruszy,
Wszystko idzie na wiatr mimo uszy.

7. Dobra myśli, której nie przywabi,
Choć kto ściany drogo ujedwabi [8],
Nie gardź moim chłodnikiem chruścianym,
A bądź ze mną, z trzeźwym i z pijanym.
J. Kochanowski. Pieśni

Wyjaśnienia:
[1] Mało przedtym – niedawno.
[2] Gołe (…) lasy – lasy z drzewami pozbawionymi liści.
[3] Wyższej – wyżej, powyżej.
[4] Zbieżał– szybko jechał.
[5] Prawie– prawdziwie.
[6] Wszystek– cały.
[7] Mól– szkodnik, tu zmartwienie.
[8] Ujedwabi– przyozdobi.

1. Wypisz niezrozumiałe wyrazy. Następnie odszukaj ich znaczenie w odpowiednich słownikach.
2. Przełóż język pieśni na bardziej współczesny i zrozumiały.
3. Określ temat przeczytanej pieśni.
4. Na podstawie przeczytanej pieśni wypełnij tabelkę:

	KIEDYŚ	TERAZ
Pora roku	......................................................	......................................................
Adresat wypowiedzi podmiotu lirycznego	......................................................	......................................................
Temat wypowiedzi	......................................................	......................................................
Cel wypowiedzi	......................................................	......................................................

5. O jakich dwóch typach ludzi mówi podmiot liryczny w strofach czwartej, piątej i szóstej? Nazwij te typy ludzi.
6. Który z opisywanych typów człowieka jest bliższy podmiotowi lirycznemu?
7. Do kogo kieruje swoje słowa podmiot liryczny w ostatniej strofie utworu? Nazwij ten środek stylistyczny.
8. Jakie znaczenie dla interpretacji tekstu ma zakończenie pieśni?
„(…) Nie gardź moim chłodnikiem chruścianym;
A bądź ze mną, z trzeźwym i z pijanym!”
9. Określ, kim jest podmiot liryczny.
10. Jaką postawę wobec świata przyjmuje podmiot liryczny? Opisz ją i nazwij.
11. Porównaj kreację podmiotu lirycznego z wiersza z wizerunkiem poety zaprezentowanym na rycinie. Wskaż wspólne cechy.